1. İslam’a göre mübarek geceler (kandiller) hangileridir? Bu geceler hakkında bilgi verir misiniz? Bu gecelere ait özel ibadetler var mıdır? Kandil geceleri kutlamaları bidat mıdır?
Osmanlı Padişahı II. Selim döneminde camiler aydınlatılıp minarelerde kandiller yakılarak kutlandığı için bu gecelere kandil geceleri denilmiştir.1
Bu geceler Ramazan ayının 27. gecesi olan Kadir, Recep ayının 27. gecesi olan miraç, Şaban ayının 15. gecesi olan Berat, Recep ayının ilk cuma gecesi olan Regaip ve Rebiülevvel ayının 12. gecesi olan Mevlid kandilleridir.
· Peygamber Efendimizin doğduğu Rebiyülevvel ayının 12. gecesi Mevlid kandili olarak kutlanmaktadır. Muharrem ayının başı aynı zamanda Müslümanların takvim yılbaşıdır. Hz. Peygamber’in Mekke’den Medine’ye hicret etmesi olayı, bu takvime başlangıç kılınmıştır. Bu sebeple bu gecede O’nun mücadelesini, hayatını ve davasını anlatmak için toplantılar yapılabilir. Bu gecede bir kutlama veya bu gecelere özel bir ibadet yapılacağına dair ayet ve hadis yoktur. Bu toplantılar ibadet olmadığı için bidat sayılmazlar.
· Berat gecesi adını “Allah’ın günahkârları affetmesinden” almaktadır. Berat gecesi olduğu söylenen Şaban’ın 15. gecesi hakkında rivayet edilmiş hadisler vardır. Bu hadislerin bazılarının sıhhati tartışmalı bazılarının sıhhati ise sağlamdır. Ancak sıhhati sağlam olanların içlerinde “berat” kelimesi geçmemektedir. Hz. Peygamber ve sahabe devirlerinden sonra bazı âlimler ve halk, bu geceyi ibadetle geçirme şeklinde bir davranış içine girmişlerdir.
· Kadir gecesi hakkında ayetler ve hadisler vardır. Bu gecenin bin aydan daha hayırlı olduğu bilinmektedir. Kadir gecesinde Kur’an nazil olmuştur, bu geceyi kıymetli yapan da budur. Ancak Kadir gecesinin hangi gece olduğu kesin olarak bildirilmemiştir. Ramazan gecelerinin tamamı Kadir gecesi olabilir şeklinde bir görüş de mevcuttur. 21. veya 23. gecenin Kadir gecesi olduğu yönünde de görüşler vardır ancak hiçbir görüş kesin bir bilgi vermemektedir. Peygamber Efendimiz Kadir gecesini son 10 günde tekli gecelerde aramamızı tavsiye etmiştir. Müslümanların son 10 günde tüm tekli geceleri ihya edip Kadir gecesini araması en faziletli olandır. Kadir gecesine ait ayet veya hadislerden bize aktarılan özel bir namaz veya başka bir hususi ibadet yoktur.
· Recep ayında kutlanan diğer bir gece de miraç gecesidir. Bu gecede Peygamber Efendimiz miraca çıkmış ve büyük bir mucize gerçekleşmiştir. Abdullah b. Mesud’un rivayetine göre bu gece beş vakit namaz farz kılınmış, Hz. Peygamber’e, Allah’a şirk koşmadıkları sürece ümmetinin günahlarının bağışlanacağı müjdesi verilmiştir.2 Bu gecede Müslümanların böylesi önemli bir olayı konuşmalarında, dersler ve ibretler çıkarmalarında bir sakınca yoktur. Miraç gecesine dair ayet veya hadislerden bize aktarılan bir namaz veya başka bir hususi ibadet yoktur.3
Kadir gecesi dışındaki gecelerin kıymeti hakkında Kur’an’da herhangi bir ayet yoktur. Peygamber Efendimizden gelen hadislerde de Berat gecesi dışındaki gecelerin kıymeti hakkında Kur’an’da herhangi bir ayet yoktur. Peygamber Efendimizden gelen hadislerde de Berat gecesi dışındaki geceler hakkında kesin sayılabilecek bir bilgi veya bu gecelere özel tavsiye edilen ibadet yoktur. Bu nedenle bazı âlimler bu gecelerin kutlanmasına, hem de bu gecelerde toplu biçimde ibadet yapılmasına bidat olduğu gerekçesiyle karşı çıkmışlardır. Ancak bu gecelerin ibadetle geçirilmesini nehyeden bir rivayet de yoktur. Bu sebeple de Müslümanlar arasında bu gecelerde ibadet etmek önemsenmiştir. Bu geceleri değerlendirmekle ilgili şu önemli nokta bilinmelidir: Bu gecelerin ihya edilmesiyle ilgili hususi bir ibadet mevcut değildir. Hususi ibadet tayin etmek bidattir. Ancak hususi ibadetlerin olmayışı o gecelerde namaz kılınamayacağı veya başka ibadetler yapılamayacağı anlamına gelmez. Normal zamanda nafile namaz kılmayı, Kur’an okumayı, özellikle teheccüd namazını teşvik eden pek çok rivayet vardır. Bu ibadetlerin böylesi mübarek gecelerde yapılması elbette faziletlidir. Bu geceler bu şekilde ibadetlerle değerlendirilebilir.4
2. Tesbih namazı nedir? Bu namazın İslam’da yeri var mıdır?
Her rekatında yetmiş beş defa “subhanallahi ve’l-hamdü lillahi ve la ilahe illallahü vallahü ekber” şeklinde zikir lafzı okunan dört rekatlı bu namaza “subhanallah” ifadesinin çokça tekrarlanması dolayısıyla “tesbih namazı” (salatü’t-tesbih) adı verilmiştir. Terim olarak tesbih, ‘Yüce Allah’ı uluhiyyetle bağdaşmayan sıfatlardan tenzih ederim, O’nu en üstün sıfatlarla anarım” manasındaki subhanallah vb. zikir lafızlarını söylemeyi ifade eder. Ebu Davud, Tirmizi ve İbn Mace’nin es-Sünen’lerinde ve diğer bazı hadis kitaplarında tesbih namazı hakkında pek çok hadis rivayetine yer verilmiştir. Tesbih namazı hakkında çok sayıda sahabiden hadis rivayet edildiğini ancak bunların ekserisinin zayıf olduğunu, ayrıca Abdullah b. Mübarek ve bazı âlimlerin bu namazın faziletini dile getirdiklerini belirtmiştir. Hadis kaynaklarında on iki sahabeden tesbih namazına dair rivayetler yer almış olup bunların en meşhuru İkrime’nin İbn Abbas’tan naklettiği hadistir. Buna göre Peygamber Efendimiz amcası Abbas’a tesbih namazı vesilesiyle bütün günahlarının affedileceğini söyleyip bu namazın kılınış biçimini anlatmış, tesbih namazının mümkünse her gün, değilse her cuma yahut ayda, yılda bir veya hiç değilse hayatta bir defa kılınmasını tavsiye etmiştir.5-6
3. Bu mübarek günlerde oruç tutmak gerekir mi?
Hz. Peygamber: “Şaban’ın 15. gecesi (yani Berat gecesi) olduğunda o gece ibadet ediniz, gündüzünde de oruç tutunuz. Allah o gece güneşin batmasıyla dünya semasına (rahmeti ile) tecelli eder ve fecir doğana kadar şöyle buyurur: ‘Yok mu benden af isteyen onu affedeyim, yok mu benden rızık isteyen ona rızık vereyim, yok mu bir musibete uğrayan ona afiyet vereyim, yok mu isteyen?”7 buyurmuştur. Diğer taraftan Peygamber Efendimiz Zilhiccenin ilk dokuz günü, pazartesi ve perşembe günleri, aşure ve arife günlerinde oruç tutar, pazartesi orucunu soranlara: “Bugün benim doğduğum ve Peygamber olarak gönderildiğim -veya Kur’an’ın bana vahyedildiği gündür”8 diye cevap verirdi. Bu ve benzeri rivayetlere dayanarak bazı İslam âlimleri dini açıdan faziletli sayılan diğer gün ve gecelerin ibadetle ihyasının müstehap olduğunu söylemişlerdir.
Kandil geceleri akşam namazından başlar, sabah namazına kadar devam eder. Geceden önceki ve sonraki gündüz de oruçlu olmak en güzelidir. Ancak tek gün oruç tutulacaksa, geceden sonraki gün oruç tutulması daha faziletlidir.
1. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi
2. Müslim, “İman”, 279
3. https://islamansiklopedisi.org.tr/kandil--gece
4. Sorularla İslamiyet, bk. Canan, Kütüb-ü Sitte, 3/289
5. Ebu Davud, “Teṭavvu”, 14; İbn Mace, “İḳametü’ṣ-ṣalat”, 190)
6. TDV İslam Ansiklopedisi
7. İbn Mace, İkametü’s-salavat, 191 [1388]; bkz. Tirmizi, Savm, 39 [739]
8. Müslim, Sıyam, 198
