Soru: VEFAT EDEN KİŞİ ADINA KURBAN KESİLEBİLİR Mİ?
Cevap: İslam uleması vefat eden kişi adına kesilen kurbanın caiz olup olmadığı hususunda ihtilaf etmiştir. Bu konuda ulema üç kısma ayrılmıştır:
- Mutlak surette caiz görenler: Hanefi ve Hanbeli âlimlerinin de içinde olduğu cumhuru ulema bu görüştedir. Bunlara göre kişi nasıl zekât gibi mali ibadetleri ölü adına yapabiliyorsa, ölü adına kurban da kesebilir. Eğer kesilen kurban ölen kişinin ölmeden evvel kendisine vacip olan ama kesmediği ve de kesilmesini vasiyet etmediği bir kurban ise bunun kesilmesiyle ölen kişi mesuliyetten kurtulmuş olmaz. Bu kurbanla kendisi adına tasaddukta bulunulmuş olur. Fakat ölmeden evvel vasiyette bulunmuşsa bu kurbanın mesuliyeti ölünün üzerinden kalkmış olur.
- Vasiyet edilme şartıyla caiz görenler: Şafi ulemasının çoğunluğu bu görüştedir. Bunlara göre bedeni yönü olan ibadetlerin ölü adına yapılması geçerli değildir. Bunlar kurbanı zekât gibi mali ibadetlere değil namaz gibi bedeni ibadetlere kıyas etmişlerdir.
- Kerahetle beraber caiz görenler: Malikiler bu görüştedirler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ashabında bu konuda kesin bir haberin rivayet edilmemiş olması ve insanların bunu genellikle övünme, gururlanma vb. maksatlar ile yapmaları sebebiyle meseleyi kerahete hamletmişlerdir.1 Günümüzde ise “ölü kurbanı” adı altında kesilen kurbanlar ölü adına hayır maksadı taşımaktan ziyade ölüden bir vecibeyi sakıt etme maksadıyla kesilmektedir. Fakat ölünün böyle bir ibadetle yükümlülüğü yoktur. Bunu yaparken her ne kadar böyle bir niyetinin olmadığını sadece tasadduk niyetiyle kestiğini iddia etse de hakikatte bunun uzun vadede maksadının dışına çıkan bir uygulamaya dönüşeceği açıktır. Dolayısıyla seddi zerai prensibi gereği Müslümanların bu kurbanlarını udhiye kurbanlarının kesim günlerinde değil de yılın sair günlerinde kesmeleri daha uygun görülmektedir.2
Soru: BİR AİLEDE BİR YIL KOCA ADINA BİR YIL DA KADIN ADINA NİYET EDİLEREK KURBAN KESİLEBİLİR Mİ?
Cevap: Kurban namaz gibidir; kime farz ise onun kılması/yapması gerekir. İslam dininde ferdin mülkiyeti esas olduğundan ailede zengin olan kimse kurbanı onun kesmesi gerekir. Mal erkeğin üzerindeyse ve kadının malda payı yoksa kurbanı kadın kesmez, erkek kendi kurbanını keser. Aksi de olabilir; kadın zengindir kocası zengin değildir. O zaman da kadın üzerine kurban vacip olur, kocanın üzerine vacip olmaz. Bununla birlikte erkek veya kadın kendisinin kurbanını keserken eşininkini de kesecek olursa sakıncası olmaz. Sonuç olarak kurban, aile ibadeti değil birey ibadetidir. Bu yıl ona sonraki yıl buna şeklinde bir uygulama doğru değildir.
- Ailede yeterli birikimi olan karı-kocadan ve çocuklardan her birinin kurban kesmesi gerekir mi?
Hanefiler, şahsi malı bulunan herkesi başlı başına bir mükellef sayarlar ve böyle olan birisi, ister kadın olsun ister erkek olsun kurban kesmelidir, derler. Diğer mezhepler ise, her bir ferdin ne kadar parası bulunursa bulunsun, bir eve bir kurban yeter diye düşünürler.
Soru: KESİLMEMİŞ KURBANIN KAZASI SADECE KURBAN BAYRAMINDA MI YERİNE GETİRİLMELİ, YOKSA HERHANGİ BİR ZAMANDA KAZA KURBANI KESİLEBİLİR Mİ?
Cevap: Kurban, ancak “Eyyâm-ü Nahr” denilen Kurban Bayramının ilk üç gününde kesilir. Bu günler Zilhicce ayının 10, 11 ve 12. günleridir. Kurbanı, bayramın birinci günü kesmek daha iyidir. Bugünler geçince artık kurban kesilmez. Fakir olan bir kimse kurban için bir hayvan satın almışsa, nahr günlerinin geçmesi ile hayvanı canlı olarak tasadduk eder. Zengin ise, kurbanlık satın alıp almadığı dikkate alınmaksızın bir kurbanlık hayvanın parasını tasadduk eder.3 Kurban kesme şartlarını taşıdığı halde unutma, ihmal vb. sebeplerle kurban kesmeyen bir kimsenin, Hanefilere göre o yıla mahsuben bir kurban bedelini fakirlere vermesi, ayrıca tövbe ve istiğfar etmesi gerekir.4
Soru: HAYIR KURUMLARINA VEKALET VEREREK KURBAN KESİLEBİLİR Mİ?
Cevap: Elbette kişi güvendiği ve bu görevi hakkıyla yerine getirdiğinden emin olduğu kurumlara kurbanını verebilir, onları vekil ederek kesilmesini onlardan isteyebilir. Ancak kurbanın bir ibadet olduğunu bilmek gerekir. Bu sebeple kesilen kurbanların etlerinin günah olmayan şekilde ve Müslümanca kullanılıyor olmasına dikkat etmeli ve bunu aynı zamanda takip etmelidir.
Soru: MARKETLERİN KURBAN ORGANİZASYONLARINA KATILMAK CAİZ MİDİR?
Cevap: Bu durum birkaç yönden sıkıntılıdır:
- Marketler net bir kilogram ile hisse vaadinde bulunuyor. Hâlbuki net kilogram hayvan kesilip tartılana kadar belli olmaz.
- Toplanan paraya göre hayvanlar toplu olarak alınıp kesiliyor ve size et veriliyor. Ancak sizin hangi hayvanda hisse sahibi olduğunuz bilinmiyor. İslam fıkhına göre ise bilinmesi gereklidir. Kurban vacip olan bir ibadettir ve belli şartları vardır. İslam fıkhında örneğin: 14 kişi 2 büyükbaş hayvana girecek olsalar burada 14 kişi iki hayvana da ortak olacağından dolayı bir hayvan 14 hisseye bölünmüş olacak ki bu da caiz değildir. Kurbanlıklarda büyük başa yedi kişi ortak olabilir ve çıkan et yediye bölünür. Kilo karşılığı hisse verildiğinde onun üzerinden artan kısımlara da yeni hissedar bulunuyor. Örneğin: Bir büyükbaş hayvandan icabında 7 kişiye vadedilen etten daha fazla et çıktıysa dokuz kişi de ortak olabiliyor. Bu ise caiz değildir. Bu şartlara uyulmadığında marketten et almış oluyorsunuz kurban kesmiş olmuyorsunuz. Ancak et taahhüdü yapılmıyorsa, hayvan belirleniyor ve kimlerin hangi hayvandan hissedar olduğu biliniyorsa o zaman caiz olur.
- Şerhu Muhtasar Halil 3/42
- com/2020/olmus-kimseler-icin-kurban-kesilir-mi.html
- Merğînânî, el-Hidâye, VII, 156
- İbn Abidin, Reddü’l-muhtâr, IX, 463-465, 473; Merğînânî, el-Hidâye, VII, 156
