1. İtikaf nedir?
İtikaf: Bir Müslümanın, Allah’a yakınlaşmak, nefsini terbiye etmek gibi birtakım gayeler ile bir mescitte veya mescit hükmünde olan bir mekânda “itikaf niyeti” ile ikamet etmesidir.1
2. İtikaf ibadeti ne zaman başlamıştır? Tarihçesinden bahseder misiniz?
İtikaf Hz. Peygamberin hayatında olmakla beraber hem cahiliye toplumunda hem de Peygamberimizden önceki ümmetlerde de vardı. Nitekim bir gün Hz. Ömer “Ey Allah’ın Rasulü! Ben cahiliye devrinde bir gün itikaf yapmayı adamıştım. Bunu yerine getirmem gerekir mi?” deyince Hz. Peygamber: “Adağını yerine getir!” buyurdular.2
Bununla beraber önceki ümmetlerde de itikafın olduğunu Kur’an-ı Kerim bize haber vermektedir. Rabbimiz, Bakara Suresi 125. ayette “İbrahim ve İsmail’e: Evimi ziyaret edenler, ibadet için orada kalanlar (âkifîn/itikafa girenler), rükû ve secde edenler için tertemiz tutun diye ahid -emir- verdik” buyurarak Hz. İbrahim zamanından bu yana itikaf ibadetinin varlığından bahsetmektedir.
3. İtikafın hükmü nedir?
Hz. Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ramazan Ayının son on gününde itikafa girerdi. Vefat etmeden önceki yıl seferde olduğu için itikafa giremedi. Bir sonraki Ramazan Ayında ise yirmi gün olarak itikafa girmiştir.3 Ulema, Hz. Peygamberin bu ibadete devamlılığı sebebiyle itikafın hükmünün sünnet-i müekkede olduğunu ifade etmişlerdir.4
4. İtikaf kaç çeşittir?
İtikaf; müstehap, sünnet ve vacip olmak üzere üç kısımdır.
Sünnet olan itikaf, Ramazan Ayının son on gününde yerine getirilen itikaftır.
Müstehap olan itikaf, Ramazan Ayının dışındaki herhangi bir zaman diliminde eda edilen itikaftır.
Vacip olan itikaf, adak olan itikaftır.5 Yani bir kimse “Şu işim gerçekleşirse itikaf benim üzerime hak olsun” gibi bir adakta bulunursa, o işi gerçekleştiğinde bu kimseye itikaf vacip olur.
5. İtikaf, sadece erkekler için midir? Kadınlar da itikafa girebilir mi?
Kadınlar da itikafa girebilirler. Nitekim Hz. Aişe Radıyallahu Anha’nın, “Rasul-i Ekrem Ramazanın son on gününde itikafa girer ve şöyle derdi ‘Kadir Gecesi’ni Ramazan’ın son 10 gününde arayın.’ O bu adetine, vefatına kadar devam etmiştir. Sonra O’nun ardından hanımları itikafa girmiştir”6 rivayeti bunu bize açıkça ifade etmektedir.
Kadınlar, erkeklerden farklı olarak evlerinde itikafa girebilirler. Şafiî mezhebine göre kadınlar evlerinde itikafa giremezler ancak mescit gibi bir yerde itikafa girebilirler. Hanefi mezhebine gelince, kadınların itikafa kendi evlerinde girmeleri müstehap kabul edilmiştir.7 Şayet kadın, evinde mescit olarak kullandığı bir oda varsa orada itikafa girmesi gerekir. Böyle bir odası yok ise itikaftan önce bir odayı mescit olarak tayin eder. Daha sonra orada namazlarını kılarak mescit olarak tayin ettiği odada itikafa girer.8 Şafiî olan hanımlar da Hanefi mezhebindeki bu görüş ile amel ederek itikafa girebilirler.
6. İtikaf ile ilgili şer’i ölçüler nelerdir?
Öncelikle bir itikafın geçerli olabilmesi için itikafa giren kimsenin hayız, nifas, cünüplük gibi hallerden temizlenmiş olması ve itikaf için niyet etmesi şarttır.9 Bununla beraber itikafa girilecek yerin “mescit hükmündeki bir mekan” olması gerekir. Bu mekân; Cami gibi büyük bir mescit de olabilir, mahalle arasındaki küçük mescitlerden birisi de olabilir.10 Yukarıda ifade ettiğimiz üzere kadınlar itikafa evlerinde girebilirler.
İtikafa giren kimse, zaruri bir ihtiyaç olmaksızın mescitten çıkamaz. Şayet keyfi olarak itikaf mahallini terk ederse itikafı bozulur. Evinde itikafa giren kadınların gusül, abdest alma, yemek hazırlama vb. gibi ihtiyaçlarından dolayı itikaf odalarından çıkmalarıyla itikafları bozulmaz. Hasta ziyareti, iftar daveti gibi durumlardan dolayı itikaftan çıkmak ise itikafı bozar.11
İtikafa giren kimseler, eşleriyle cinsel münasebette bulunamazlar. Şayet cinsel münasebet olursa itikafları bozulur.12 Rabbimiz Bakara Suresi 187. ayette “Mescidlerde itikafta bulunduğunuz zaman kadınlara yaklaşmayın” buyurarak eşlerin itikafta birbirlerine yaklaşmasını yasaklamıştır.
7. İtikafın asgari bir süresi var mıdır? On gün kalmak şart mıdır?
İtikafa on gün giren kimse, Rasulullah’ın sünnetini tam olarak yerine getirmiş olur. Bununla beraber itikaf sünnetinin yerine gelebilmesi için asgari süre alimler arasında ihtilaf konusu olmuştur. İtikaf için asgari süre, Hanefi mezhebinden İmam Ebu Yusuf’a göre 12-13 saat; İmam Muhammed’e göre 1 saat13; İmam Ebu Hanife ve İmam Şafiî’nin de içerisinde bulunduğu Cumhur Ulema’ya göre ise itikafın alt bir sınırı yoktur.14 Dolayısıyla her kardeşimiz imkânı nispetince bu sünneti eda etmeye gayret göstermelidir.
8. Corona virüs sebebiyle cami ve mescitler Ramazan ayında itikafa kapalı olacaklar. Bu durumda erkekler itikaf sünnetini nasıl ihya edecekler?
Alparslan Kuytul Hocaefendi bu soruya şu şekilde cevap vermiştir: “Maalesef ülkemizde AVM’ler, berberler, kuaförler gibi birçok yer 11 Mayıs itibariyle açılıyor fakat camiler ise halen kapalı. Müslümanlar kararlılık gösterir ve bu durum için gerekli mücadeleyi verirlerse o zaman önlemler alınarak Camilerin itikafa açılması sağlanabilir. Hanefi mezhebinde her ne kadar kadınların evlerinde itikafa girmeleri caiz ise de erkeklerin mescit dışındaki bir yerde itikafa girmeleri caiz değildir.”15
1.Fetevayı Hindiyye, c.II, s.59
2.Buhari, İtikaf, 5, 15, 16; Müslim, Eyman, 27
3.Ebu Davud, Sıyâm, 77; İbn Mace, Sıyâm, 58
4.Merginâni, El-Hidaye, c. I, s. 285
5.İbn Abidin, Reddü’l-muhtâr, c. IV, s. 382
6.Buhari, İtikaf, 1; Müslim, İtikaf, 5
7.İbn Abidin, Reddü’l-muhtâr, c. IV, s. 381
8.İbn Abidin, Reddü’l-muhtâr, c. IV, s. 382
9.İbn Abidin, Reddü’l-muhtâr, c. IV, s. 383
10.İbn Abidin, Reddü’l-muhtâr, c. IV, s. 381
11.Tahâvî, Muhtasar, 137-138
12.Merginâni, El-Hidaye, c. I, s. 288
13.İbrahim el-Halebî, Mültekâ el-ebhur, c. I, s. 272-273
14.Bidayetü’l-muctehid, c. I, s. 532
15.Şeyhülislam Yenişehirli Abdullah Efendi, Behcetü’l-fetâvâ, s. 59-60
