Çocuklarda Ekran Kullanımı ve Etkileri -1

2000’li yılların başlarında hayatımıza giren internet ve baş döndürücü bir hızla gelişen teknolojik aletler, birçok kolaylığı beraberinde getirmesiyle birlikte hemen hepimizin yaşamında önemli bir yer tutmaya başladı. Çalışma prensiplerini ve algoritmalarını pek de bilmediğimiz ve tehlikelerinin yeterince farkında olmadığımız bu sanal dünya, kısa sürede gerçekliğimiz haline geldi.

Teknolojinin hayatımıza yön vermesi sanayi devrimine kadar dayansa da sosyal hayata en yakın etkileri radyo yayıncılığı ile başladı. Televizyon ile devam etti ve nihayet internet ile zirveye ulaştı. Zirveye ulaştı diyoruz ancak her geçen gün çok daha korkutucu boyutlara gelmektedir. Zira radyo teknolojisi 38 yıl yayın yaparak 50 milyon kullanıcıya ulaştı. Televizyon, bu kitleye sadece 13 yılda ulaşırken, internet sadece 3 günde aynı sayıda kullanıcıya ulaşmayı başarmıştır.¹

Yaşadığımız çağ gerçek bir teknoloji çağı ve bunu inkâr etmenin ya da hayatımızdan çıkarmaya çalışmanın bir anlamı yoktur. Burada önemli olan nokta; bunu esiri olmadan, teknolojiyi amacına uygun şekilde -ki amacı insan hayatını kolaylaştırmaktır- nasıl kullanabiliriz ve çocuklarımıza bunu nasıl öğretebiliriz?

Kimi aileler internet kullanımındansa TV izlemeyi çok daha masum görmekte, hatta “bizde sürekli TV açık, zaten çocuklar izlemiyor sadece açık kalsın istiyorlar, sürekli açık olunca ilgi duymuyorlar daha iyi oluyor” gibi sözlerle kendilerini avutmaktadırlar. Halbuki kâinatta her şey belli bir ölçü ile yaratılmıştır. Ölçüyü aşan her şey dengeyi bozar. Teknolojinin kullanımı için de bu böyledir. Evde sürekli TV ya da internet video kanallarının açık olması, Allah’ın tertemiz fıtratla yarattığı insanın fıtratının bozulmasına ve zihninin boş şeylerle doldurulmasına sebep olmaktadır.

TV, internet videosu ya da dijital oyun için günlük azami sürenin ne kadar olması gerektiği konusunda uzmanlar birtakım görüşler bildirmişlerdir:

Elbette burada izlediği içeriğin çocuğun yaşına uygun olması, şiddet içermemesi, ahlaki uygunluğu muhakkak yetişkin tarafından kontrol edilmeli hatta beraber izlenmelidir. Kesinlikle internetteki video kanalları ya da sosyal medya açık olarak çocuğun eline dijital cihazlar verilmemeli, dijital platformlar tarafından seçilen ‘rastgele’ kısa videoların (shorts) izlenmesine hiçbir şekilde müsaade edilmemelidir.

İnternet ve Ekran Kullanımının Zararları

İnsan hayatının ilk yılları, gelişimin de en hızlı olduğu dönemdir. Bloom’a göre insan, 4 yaşına kadar zihinsel gelişiminin %50’sini tamamlar. 8 yaşına geldiğinde %80’i, 13 yaşında ise %92’si tamamlanır.² Bu süreçte çocuğun anne babası ile iletişimi, dış uyaranlara maruziyeti hem zekâ hem de ahlak açısından çocuğu çok etkilemektedir. Ekran maruziyeti bu gelişim sürecinde çok önemli bir yere sahiptir ancak etkileri kısa vadede görülmeyebilir. Bu durum bazı ebeveynlerde yanıltıcı sonuçlara ulaşmaya sebep olabilmektedir. Mesela 8 aylık bebeği için “ben bebeğime ekran veriyorum ama bir zararını görmedim” demek eksik ve yanlış bir çıkarım olmaktadır. Elbette bir defa bir video izlemesi, üzerine kaynar su dökülmesi gibi bir sonuç doğurmayacaktır ancak uzun süreli maruziyet kesinlikle birtakım bedellerin ödenmesine sebep olacaktır.

Bir davranışsal bağımlılık olma riski taşıyan teknoloji, kumar, oyun bağımlılıkları; tıpkı alkol, madde ya da tütün bağımlılığı gibi beyinde çok ciddi olumsuzluklara yol açabilmektedir. Bu zararları gelecek sayıda anlatmak temennisiyle…

1.        Türker Söğütlüler, Emrah Başer, Dijital Çağda Ebeveyn Olmak: Çocuk İzleyiciler ve Ekrandaki Şiddet Üzerine Bir Araştırma, TRT Akademi, Cilt 8, Sayı 19, Eylül 2023

2.       Nesrin Akbulut, “Televizyon Çocukları”, İletişim Fakültesi Dergisi, Galatasaray Üniversitesi