İnternet ve Ekran Kullanımının Zararları
Ø Dil Gelişiminin ve Sosyal Becerilerin Gecikmesi: Fransa’da yapılan bir çalışmada, ekran başında uzun süre geçiren küçük çocuklarda dil gelişimi, göz teması, sosyal etkileşim gibi alanlarda ciddi gerilikler görüldüğü ve otizmle karıştırılabildiği belirtilmiştir.1
Türkiye’de Prof. Dr. Özgür Bolat ve ekibi, ekran süresi azaltılan çocukların, birkaç ay içinde göz teması kurma, iletişime girme ve oyun oynama gibi becerilerinde ciddi gelişmeler olduğunu ortaya koymuştur.
Ø Dikkat ve Konsantrasyon Sorunları: 2010 yılında yapılan bir araştırmaya göre günde 2 saatten fazla televizyon izleyen çocuklarda dikkat eksikliği görülme oranı %20 daha fazladır.2
Ø Kaygı Bozuklukları ve Depresyon: 12-18 yaş arası 40.000 gençle yapılan bir araştırma, ekran süresi 2 saatten fazla olan gençlerde depresyon ve kaygı düzeyinin %33 oranında arttığını göstermiştir.3
Ø Sosyal Kaygı Bozukluğu ve Okul Reddi
Ø Öfke Sorunları: “Medyada izledikleri şiddet arttıkça çocuklar, daha fazla saldırgan davranış sergiliyor, düşmanlık duyguları besleniyor, başkalarının çektiği acı ve eziyete karşı duyarsızlaşıyor, şiddeti arzular hale geliyor, kaygı ve uyku bozuklukları görülüyor. Çocukların izlediği korkutucu içerik, ayrılık kaygısına yol açıyor, uykudaki kâbusları ve diğer korkuları artıyor. Araştırmanın bir diğer sonucuna göre ise dünyanın tehlikeli ve korkunç bir yer olduğu inancı gelişiyor, çocuklar kolay incinebilir hale geliyor.” Bu alanda araştırmalar yapan Dr. George Gerbner: “Bir çocuk ne kadar çok televizyon seyrederse o kadar çok saldırgan ve korkak olur” demiştir.4
Ø Bazı uzmanlar, özellikle 0-3 yaş arasında yoğun ekran kullanımının, çocuklarda otizm spektrum bozukluğu ile benzer sosyal ve iletişim problemleri oluşturduğunu belirtiyor. Bu duruma “ekran otizmi” adı veriliyor ancak bu tıbbi bir tanı değil, gözleme dayalı bir uyarı terimi olarak kullanılıyor.
Bu sayılanların dışında özellikle ergenlik döneminin kendine has sorunları ve aile içi çatışmalar, gençleri kısa süre içinde internete bağımlı hale getirmektedir. Gerçek dünyada arkadaşlık kurmada çekinenler, sosyal ortama girmek istemeyenler sanal ortamlarda inşa ettikleri sahte kimliklerle kendi dünyalarını oluşturmaya çalışmaktadırlar. Bu durum;
Ø Gayret, çaba, mücadele, yorulma gibi insani özelliklerin yitirilmesine sebep olmaktadır.
Ø Ayrıca sorumluluk duygusunu kaybettirmekte, ahlaki değer yargılarının değişmesine sebep olmaktadır.
Ø İnternetin sınırsızlığı, sanal âlemde tıpkı AVM’lerdeki gibi zamanın akışının hiç hissedilmemesine, sermaye mesabesinde olan ömrün heba edilmesine sebep olmaktadır.
Ø İnsan gerçek hayatın içinde bir adım atacağı zaman ailenin öğretileri-kuralları, ahlaki değerler, toplumsal sınırlılıklar devreye girer. Ancak internet ortamında bunların hiçbirisi yoktur. Kişi bir anda tüm bu engelleri aşarak sanal ortamda gerçek dünyada asla yaklaşamayacağı ortamların ortasına düşebilmekte, uçurumun dibine savrulabilmektedir.
Ø İnternet, istenilene hızlı ulaşım yoludur. Gerçek hayatta rahat bir hayat için çok uzun süreli bir eğitim ve sonrasında da yoğun bir çalışma hayatı olması gerekmektedir. Halbuki internet ortamında insan tatmin duygusunu kolayca besleyebilmektedir. Bu, internet bağımlılığının bir sebebi olmakla birlikte internetin bilhassa gençler üzerindeki olumsuz bir sonucudur. Zira sanal âlemde zahmetten uzak ve ödülüne hemen ulaşan kimsenin gerçek hayatta uzun yıllar çalışma ve emek isteyen hususlarda idealist olması pek mümkün olamamaktadır. Dünya -ki ödülü ay sonunda gelir- için bile çalışmaktan aciz bir neslin mükafatı ahirete ertelenmiş olan bir davada yoğun çaba göstermesi beklenemez. Kısacası bizim iyi bir mü’min, idealist bir genç, mücahid ve muvahhid dava adamı idealimiz ile internet başından kalkmayan nesil arasında uçurum olmakta ve bu gençler ekran başından kalkmadığı sürece bu hedefe ulaşılması mümkün gözükmemektedir.
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
1. Çocuğunuzu takip edebilecek kadar teknoloji öğrenin.
2. Bilgisayarınızda ve internet ağında güvenli internet kullanımını önemseyin, internet filtreleri kullanın ve takibini sıkı yapın.
3. Bilgisayar-tablet vb. aletleri yalnızca evdeki ortak alanlarda kullanın, Wi-Fi'yi yaygınlaştırmayın, odalarda kullanıma izin vermeyin.
4. Çocuğunuz internet kullandıktan sonra muhakkak sessizce geçmişi kontrol edin. Hemen tepki vermeyin, gözlemleyin ve ara ara sohbet ederken yönlendirin. Kendi iradesiyle seçmeyi öğretin. 'Yasaklar caziptir' bunu unutmayın.
5. Çocuğununuz sokağa çıkarken sorduğunuz soruları (geç kalma-süreyi aşma, yabancılarla konuşma, bilmediğin kişinin evine girme, ne yapacaksın, kimlerle buluşacaksın vs.) internet başına geçtiğinde de sorun.
6. Çocuğunuzu şu hususlarda bilgilendirin:
· Eğer biri sana yazar ve seninle irtibat kurmak isterse hemen büyüklerine söyle.
· Eğer biri sana fotoğraf gönderir veya bir fotoğraf isterse anında ailene haber ver.
· İnternetten isim, yaş, adres bilgini ve fotoğrafını paylaşma.
· İnternette tanıştığın kimseden hediye kabul etme.
· Ne olursa olsun biz senin aileniz ve her zaman yanındayız, herkesten sana daha yakınız.
TEKNOLOJİ KULLANIMINDA DENGE NASIL SAĞLANIR?
1. İnternet ve televizyonu çocuğun «tek eğlence imkânı» yapmayın.
· Çocuklarınızı yeteneklerine uygun spor dallarına yönlendirin.
· Çocuğunuzu gözlemleyerek fıtratına ve yaşına uygun oyun ve oyuncak seçenekleri sunun.
· Çocuğunuzun yaşına göre her güne bir oyun ve etkinlik ekleyin. (Çarşamba günleri park günü vs.)
2. İnternet kullanımını sınırlayın ve bu konuda denetimli olun. Tüm boş vaktini bunlarla doldurmasına izin vermeyin.
3. İzlemesi uygun olan içerik bittiğinde derhal TV’yi kapatın.
4. İnternet ve TV’yi dadı olarak kullanmayın. O bir yabancı ve asla çocuğunuzu o yabancı ile baş başa bırakmayın.
5. Ekranı yemek yemek için bir araç olarak kullanmayın.
6. Dijital dünya kökten kötü değildir. Burada tüketilen içerik çok önem arz etmektedir. Çocukları dijitali kullanırken “temiz içerik tüketme” ve “faydalı içerik üretme” noktasında yönlendirin. Örneğin;
· Küçük çocuklar için: "TRT Çocuk Kitaplık: Oku, Dinle" uygulaması
· Okul dönemindeki çocuklar için: Milli kütüphane ve diğer kütüphane arşivleri
· Dijital müze gezileri
7. İnternet için küçük çocuklarda günlük süre, gençlerde ise haftalık süre belirleyin. Ya da haftanın belli günleri oyun için izin verin, hassasiyetle uygulayın. Bu kuralları onlarla beraber belirleyin ki uyması kolay olsun.
8. Kendi dijital kullanımınızı da denetim altında tutun ve iyi örnek olun.
1. (Durand et al., French Pediatric Psychiatry Association, 2021)
2. (Christakis et al., Pediatrics Journal, 2004)
3. (Twenge & Campbell, Journal of Preventive Medicine, 2018)
4. Nesrin Akbulut, Televizyon Çocukları, İletişim Fakültesi Dergisi, Galatasaray Üniversitesi
