Bayram; Arapça’ da neşe ve sevinç manasına gelen “iyd” kelimesi ile ifade edilir. Bayrama bu adın verilmesi Allah Azze ve Celle’nin kullara bahşettiği ihsan ve lütuflardan dolayıdır. Ayrıca bayram günü ve gecesinde yapılan ibadetlerin faziletleri hususunda birtakım hadisler de mevcuttur. Ramazan Bayramı üç, Kurban Bayramı ise dört gündür. Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in kıldırdığı bayram namazının ilki Ramazan Bayramıdır.
Bayram Namazının Hükmü:
Hanefi mezhebine göre; Cuma namazı farz olan kimselere bayram namazı hutbe hariç diğer şartlarıyla birlikte vaciptir. Namazdan sonra hutbe okunması da sünnettir. Şafii mezhebine göre ise müekked sünnettir.
Vücubunun ve Cevazının Şartları:
Cuma namazı için şart olan her şey, bayram namazı için de şarttır. Cemaatin, imamın bulunması, vaktin girmesi ve beldenin şehir olması gibi şartlar. Hutbe bundan müstesnadır ki; hutbesiz bayram namazı kılınması caizdir.
Bayram namazları cemaatsiz kılınmamıştır ve yalnızca özel bir vakitte eda edilebilen vaciplerdendir. Erkek olmak, akıllı, ergin, hür ve sıhhatli olmak bayram namazının vacip olma şartlarıdır. Kadınlara, yolculara, zayıf, hasta, çocuk ve delilere vacip değildir.
Bayram Namazının Vakti:
Bayram namazlarının vakti; fakihlerin ittifakıyla güneşin bir yahut iki mızrak boyu yükseldiği andır. Bu vakit güneşin doğmasından yarım saat sonra başlar, zeval vaktinin girmesinden önceki vakte kadar devam eder. (Kuşluk vakti)
Hanefi fakihlerine göre; imamla birlikte bayram namazını kılamayan kimse bu namazı kaza etmez, çünkü vakti geçmiştir. Ayrıca cemaati kaçıran kimsenin münferit olarak bayram namazını kılması caiz değildir.
Cumhura göre; bayram namazları zaruret ve özür bulunmadıkça mescitte kılınamaz, mekruhtur. Zaruretin bulunması halinde mekruhluk kalkar. Çünkü Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem bayram namazlarını mescitte kılmamıştır. Bayram namazları için namazgâha giderdi, orada namazı kıldırırdı. Çünkü bayram namazlarında cemaat daha kalabalık olur ve mescidin darlığı insanları sıkıntıya sokabilir.
Bayram Namazının Kılınış Şekli:
Bayram namazı ittifakla iki rekâttır. “Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bayram günü çıkıp iki rekât namaz kıldırdı. Ne bunlardan önce ne de bunlardan sonra başka namaz kıldırmadı.”1 Hanefilere göre; iftitah tekbirinden sonra üç tekbir getirilir. Bu tekbirler Hanefilerin dışındakilere göre her iki rekâtta da Fatiha’dan önce getirilir. Hanefilerde ise ikinci rekâtta zammı sureden sonra getirilir. Cumhura göre Fatiha’dan sonra iki sure okumak menduptur. Bayram namazlarında ezan ve kamet yoktur. Çünkü Cabir İbni Semüre Radıyallahu Anh anlatıyor: “Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte, birçok kereler bayram namazını ezansız ve kametsiz kıldım.”2 Cumhura göre hem kalpten hem de dilden niyet edilir. Cuma hutbesinde sünnet olan şeyler, bayram hutbelerinde de sünnettir. Mekruh olanlar da aynen mekruhtur. Bayram hutbelerinin namazdan önce okunmaları caiz olmakla beraber mekruh görülmüştür.
Ramazan Bayramı’nda, bayram namazından önce hurma gibi tatlı bir şey yenilmesi müstehaptır. Namaza giderken gizlice tekbir alınması mendubtur.
Şevval Orucu:
Ramazan orucundan sonra altı gün ard arda veya aralıklarla tutulan “Şevval Orucu” hususunda Efendimizin şu hadisi mevcuttur: Eyyup Radıyallahu Anh anlatıyor: “Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem buyurdular ki: “Kim Ramazan orucunu tutar ve ona Şevval ayından altı gün ilave ederse, sanki bir yıl oruç tutmuş gibi olur.”3
Bu hadis, Ramazan orucundan sonra Şevval ayında altı gün olarak nafile oruç tutmayı teşvik etmektedir.
Şevval ayında ayrı ayrı günlerde, haftada iki gün olmak üzere altı gün oruç müstehaptır. Bununla beraber arka arkaya altı gün tutulmasında da sakınca yoktur. Bazı âlimlere göre böyle arka arkaya tutulmasında kerahet vardır. *
*İslam Fıkhı, Vehbe Zuhayli- B. İslam İlmihali
1. Buharı, Ideyn
2. Müslim, Ideyn
3. Müslim, Siyam 204
